Als je als bezoeker je patatbakje op het plein gooit, dan “praat” je eigenlijk met die ruimte. Wat gebeurt er als het plein terug praat? Een van de cases van de Social Safari 2011 ging over de overlast en het vandalisme in Amsterdam, en met name op het Rembrandplein en het Leidseplein. Hoewel er door de partners (gemeente Amsterdam, het stadsdeel Centrum, de politie en ook horecaeigenaren) al veel geinvesteerd is om de pleinen veilig, heel en schoon te houden, constateert men dat bezoekers er nog steeds een bende van maken, vooral ’s nachts en in de vroege ochtend.
Volgens de partners heeft dat ondermeer te maken met het imago van Amsterdam, want “anything goes” ofwel het uiterst liberale karakter van de stad uit zich op deze pleinen in zijn meest extreme vorm. Het Social Safari Team dat zich met deze case bezig hield kreeg als vraagstelling mee: hoe kunnen we meer betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij de lokale samenleving zelf neer leggen om de pleinen gedurende 24 uur plezierige plekken te maken? Kunnen er oplossingen gevonden worden vanuit en door de samenleving (inclusief partners)?
Achtergrond Om een veiligere opgeving te maken hanteren de partners een zero-tolerance beleid: overtredingen worden meteen bestraft. Beide pleinen kennen een intense vorm van beheer en reiniging. Het Rembrandplein is recent opnieuw ingericht, het Leidseplein kent diverse verkeerstromen die de publieke ruimte in stukken delen. En het is altijd druk op de pleinen, want zij trekken erg veel bezoekers en toeristen, hoofdzakelijk van buiten Amsterdam. Opvallend is dat Amsterdammers aangeven bijna nooit op de pleinen te (willen) komen.
Volgens het Social Safari Team is Amsterdam een open, tolerante stad, met kenmerken als vrijheid, nieuwe mogelijkheden en kansen, diversiteit en bereidheid om nieuwe ontwikkelingen te ondersteunen. In principe zou een oplossing voor het Rembrandplein en Leidseplein in dit beeld moeten passen. Het is dan de zoektocht naar manieren om een open, positieve houding en gedrag van alle gebruikers en bezoekers te faciliteren. Hiervoor is het concept Talking Square gedacht.
“Talking Square, making a square a place of positive interactions” In het concept Talking Square wordt het plein voorgesteld als een persoon: een vriend, een gids, een stem en een mening over alles dat er gebeurt binnen zijn publieke domein. In feite is Talking Square een uitnodiging tot dialoog, een voortdurend gesprek tussen het plein en zijn bezoekers, de horecaeigenaren, de politie en de gemeente Amsterdam: geef je mening, toon betrokkenheid en ACT! Prachtig is dat Talking Square precies past in de kernkwaliteiten van Amsterdam, zoals tolerantie, progressief denken en gewoon doen.
Rapid Prototyping – Rembrandplein Belangrijk onderdeel van de Social Safari is het prototyping, laat in de werkelijkheid zien dat de gekozen oplossing(srichting) ook echt werkt. Dat gebeurde voor Talking Square op woensdagavond op het Rembrandplein tussen 22.00 uur en 2.00 uur ’s nachts. Het Social Safari Team organiseerde een aantal kleinschalige activiteiten die allemaal gericht waren op dialoog en op het positief beinvloeden van houding en gedrag van aanwezige bezoekers. Zo konden mensen hun gevoelens en meningen opschrijven en dit in de vorm hartjes (harten) aan een koord hangen. Er was een heuse sit-in waar gepraat werd hoe het is om op het Rembrandplein te zijn, bezoekers konden met krijt schrijven (en tekenen) op de stenen tegels (inspiring quotes), en er was Twister – toch wel een prima activiteit voor dronken mensen, zo bleek!
Online bestaat Talking Square ook, via Facebook en Twitter. Bezoekers worden bijvoorbeeld via tweets @talkingsquare geattendeerd op de mogelijkheden van fietsparkeren. Op het sociale medium Facebook worden meningen en impressies gegeven door gebruikers en bezoekers van de pleinen.
Publiek domein en Talking Square In de nabespreking met de partners bleek men zeer verrast te zijn over het concept van Talking Square. Meestal wordt een plein of een stuk openbare ruimte vooral vanuit ontwerp en vervolgens vanuit beheervragen benaderd. Al dan niet programmatische activiteiten volgen daarna. Het Social Safari Team stelt echter voor om eerst de dialoog te hebben en te houden van stakeholders, gebruikers en bezoekers (Talking Square), en vanuit deze dialoog het programma te maken. En pas daarna de gevolgen voor ontwerp en beheer. Het bouwen van betrokken gemeenschappen “met hart voor het plein” is het meest belangrijk. Talking Square laat ook zien dat tijdelijke gebruikers (buitenlandse toeristen) gewoon deel kunnen nemen aan die dialoog en de activiteiten. Het is een vernieuwende vorm van participatie, die veel, heel veel ruimte laat voor allerlei burgerinitiatieven.
Naar mijn idee zet dat de traditionele visie op openbare ruimte en publiek domein in een ander licht. In stedelijke ontwikkeling was al langer duidelijk dat ontwerp, beheer en programma in een nieuwe relatie tot elkaar komen te staan. Talking Square gaat nog een stap verder en maakt duidelijk dat de dialoog over publieke ruimte opnieuw mag beginnen. Niet alleen tussen beleidsmakers, uitvoerders en beheerders, het bijzondere aan de Social Safari case is dat iedereen kan deel nemen.
Talking Square wordt – zoals het er nu voorstaat – onderwerp van de aanstaande Dag van de Dialoog. En ik heb begrepen dat er binnenkort een community picnic georganiseerd wordt… Het Social Safari Team – Ana Maria Hirtanu, Simon Verwer, Thomas van Andel, Alexandra Parcinska, Andreas Kopp en Ziorta Ixiar Garcia. De bijgaande video geeft een mooi beeld van opgave, proces en resultaat, met dank aan Andreas Kopp.