Risico's, schade en aansprakelijkheid bij maatschappelijke initiatieven
In 2013 en 2014 heb ik samen met Maarten Bosman, Dutchplanners, een uitgebreid landelijk onderzoek uitgevoerd naar risico’s, schade en aansprakelijkheid bij burgerinitiatieven. De opdrachtgevers Jornt van Zuijlen en Coen Boot van het Ministerie van BZK zijn duidelijk – het is de bedoeling om burgerinitiatieven zo goed mogelijk te helpen en dan is zoiets als aansprakelijkheid een belemmering. Maarten Bosman en ik organiseerden het onderzoeksproject met de gemeenten Den Helder, Deventer en Venray en de organisaties LPB – Platform voor wijkgericht werken, En De Buurt, Stichting Wijkalliantie, Kennisplatform CROW en juridisch adviesbureau Van Alphen. De ruim 70 onderzochte initiatieven en activiteiten van bewoners hebben allemaal te maken met aansprakelijkheid rond situaties in de openbare publieke ruimte. Onze centrale onderzoeksvraag is: wordt aansprakelijkheid als een belemmering ervaren door burgerinitiatieven en gemeentelijke overheden?
Niet voor gemeenten, zo bleek uit ons onderzoek. In de behandeling van burgerinitiatieven hanteren gemeenten protocollen en methoden die het resultaat hebben dat het risico om aansprakelijk gesteld te worden voor calamiteiten en schade aan de voorkant (preventief) wordt verminderd. En ook niet voor de onderzochte burgerinitiatieven, deels omdat zij zich goed bewust waren van aansprakelijkheid en maatregelen genomen hadden, deels omdat zij zich totaal niet bewust waren van enig risico. Wat wel belemmerend werkt, is de ‘wolk van juridische regels’ waar je mee te maken krijgt als je je gaat verdiepen in aansprakelijkheid als burgerinitiatief.
Het eindrapport is als ‘Regel die Burgerinitiatieven. Hoe gemeenten en maatschappelijke initiatieven in de openbare ruimte en publiek toegankelijke gebouwen omgaan met aansprakelijkheid’ terug te vinden op de website van de Rijksoverheid.
In opdracht van platform Democratie In Actie (VNG) heb ik samen met Nanneke van der Heijden, SMEE Advies in 2022 de Handreiking Aansprakelijkheid Maatschappelijke Initiatieven opgesteld. Waar de publicatie ‘Regel die Burgerinitiatieven’ ingaat op de vraag of en hoe risico’s en aansprakelijkheid belemmerend zijn voor burgerinitiatieven die actief zijn in de publieke ruimte, en hoe gemeenten dan omgaan met deze initiatieven, is de Handreiking een leesbare en instructieve publicatie voor initiatiefnemers zelf. Praktisch en concreet, met schema’s, processtappen en heldere uitleg over moeilijke begrippen als bestuurdersaansprakelijkheid, contractuele aansprakelijkheid, schuldaansprakelijkheid en risicoaansprakelijkheid.
De Handreiking is te vinden op de website van Lokale Democratie.
Vanzelfsprekend is het mogelijk om een workshop of training aan te vragen over het onderwerp burgerinitiatieven en risico’s, aansprakelijkheid en schade, zie onder voor een kort overzicht van eerdere opdrachtgevers. Voor gemeenten heb ik een aparte Aansprakelijkheid Quiz ontwikkeld, die op een speelse wijze de deelnemers wegwijs maakt in de bijzondere juridische wereld van aansprakelijkheden.
Interesse? Stuur een email naar info@markverhijde.nl of bel even: 06-52653005.
Eerdere opdrachtgevers zijn o.a. Elba Media (2013), Gemeente Amsterdam, stadsdeel Noord (2013), Gemeente Den Bosch (2013), Groen Dichterbij (2013), KISS-Oost (2013), NatuurSUPER (2014), Koninklijke Vereniging Stadswerk (2014), Gemeente Oldenzaal (2015), Speelplan BV Almere (2015), Gemeente Rhenen (2017), Groen bij de Buurt IVN (2019), Stichting Welzijn Rivierstroom (2019)
Erasmus+ projecten
- Erasmus+ project SoMovED, projectleider Team NL, met Both Social (2020-2023)
- IADIS/E-Society conference, research paper (co-autor) [..] On the design of an e-deliberation tool (2020)
- IADIS/E-Society conference, research paper (co-autor) The GOV Indicator (2018)
- Erasmus+ project Open Government in Europe, met Professor Piet Kommers, Universiteit Twente (2016-2018)
Overige onderzoeksprojecten
- Saxion Hogeschool RAAK Smart Social Participation project, met Both Social (2019).
- Leer- en Expertisecentrum Open Overheid, auteur Boekje Open Over Geld (BOOG), (2016-2017)
- OECD & UVA conference Shrinkage in Europe: causes, effects and policy strategies, research papers (co-autor) (a) Shrinkage and culture as a tool to counteract it (2011), (b) On Diversity in the Periphery (2011)