Het is een fijne en vruchtbare zaterdag, 24 november 2012. In de Rijtuigenloods op de Wagenwerkplaats Amersfoort wordt het grote GroenDichterbij evenement gehouden. Niet alleen de 31 genomineerde groenprojecten krijgen de kans om zichzelf te presenteren, ook zijn er voor de deelnemers verschillende workshops, zoals “Mijn groenproject en de gemeente” en “Juridische aspecten”. Die laatste workshop geven Maarten Bosman (Ruimtelijk Plan) en ik.
Vooraf horen we dat de mensen die zich opgegeven hebben alles willen weten over rechtsvormen, aansprakelijkheid, vergunningen, contracten en hoe krijg je dat alles in drie kwartier? Onze presentatie staat hier. Er zijn ongeveer 20 mensen in de knusse en donkere coupe waar de workshop gehouden wordt (niet voor niets in de Rijtuigenloods). De initiatiefnemers van Het Lachende Paard in Utrecht Noord hebben een weide in bruikleen gekregen van de gemeente. Natuurlijk zijn zij verantwoordelijk als hun paard van het terrein liep en schade aanricht op de openbare weg. Maar hoe zit het als een bezoeker een trap krijgt van het paard? Of van de andere paarden, want veel paardeneigenaren maken ook gebruik van die weide, en er zijn nog nauwelijks afspraken gemaakt onderling. Wat als een ezel, die niet gevoederd mag worden terwijl dat toch gebeurt door de bezoekers, in een arm of hand bijt? Of er valt een kind in de sloot? Of er klimt iemand over de haag…?
Ja maar, roepen de initiatiefnemers vertwijfeld uit, in onze bruikleenovereenkomst staat helemaal niets over aansprakelijkheid. Ze gaan nu toch maar een bordje Betreden op Eigen Risico plaatsen en met de gemeente in gesprek om wat meer duidelijkheid te krijgen. Een mevrouw uit Zoetermeer vertelt over de do’s en don’ts van het Adoptiegroen beleid van de gemeente. Bijvoorbeeld dat je niet te diep mag (af)graven in verband met de kabels en leidingen in de grond. Een meneer uit Amsterdam, al 30 jaar onderhoudt hij een stuk taluut waar zijn woonboot aan ligt, vraagt of het gewoonterecht al geldt – is dat taluut niet in eigendom te krijgen? Maar goed, met een dijklichaam (zoals dat heet) is er sprake van meerdere betrokken partijen en neemt hij dan ook de verantwoordelijkheid voor breuken en zo over?
We staan ook even stil bij het onderwerp spelen en speeltoestellen. Als er EEN onderwerp overladen is met wet- en regelgeving, dan wel dat spelen. Gemeenten weten dat donders goed, zij hebben net iets te veel schadeclaims aan de broek gehad om niet netjes de richtlijnen voor speeltoestellen en ondergrond te volgen. Bijvoorbeeld hoe zo’n speeltoestel eruit moet zien, hoe het gebruikt moet worden en op welke manier de staat van het speeltoestel en ondergrond gecontroleerd moet worden. Volgens richtlijnen dus vijf (5) controles per jaar, 2 voor de technische kwaliteit en 3 voor de ondergrond. Iedere controle moet opgeschreven worden in een speciaal logboek en de controleurs zelf moeten jaarlijks op cursus en gecertificeerd zijn. En wie denken wij dan dat we zijn, als we voor de kinderen een eigen speelplek willen inrichten en beheren? In de onderstaande matrix van Burgerinitiatieven en Aansprakelijkheid (BI/A matrix) staat ook een mooie lege plek rechtsboven, dat is het vak met eigen burgerinitiatieven en groot risico op aansprakelijkheid.
Ook het Ministerie van Binnenlandse Zaken ziet het onderwerp Aansprakelijkheid als een ingewikkelde belemmering voor heel veel initiatieven uit de samenleving. Vandaar dat besloten is om de zaak nu eens goed uit te zoeken. Samen met Maarten Bosman ga ik de komende maanden aan de slag om erachter te komen hoe aansprakelijkheid een rol speelt bij gemeenten in het ruimte geven aan burgerinitiatieven, hoe initiatiefnemers daar last van (kunnen) hebben en op welke manieren dat allemaal misschien wel anders zou kunnen. We doen dat samen met de gemeenten Den Helder, Deventer en Venray, die ieder vooruitstrevend zijn om meer burgerinitiatieven en zelforganisatie (zelfsturing) te stimuleren. En met de volgende zeer deskundige organisaties en bedrijven: CROW, LPB – Platform voor wijkgericht werken, WijkAlliantie, Adviesbureau Van Alphen en bureau EndeBuurt. Een grote klus die naar we denken uiteindelijk allemaal winnaars gaat opleveren. Om zo actief mee te werken aan de enorme beweging van burgerinitiatieven die nu en straks nog op ons af gaat komen. Zoals de prijswinnaars van de Icoongroenprojecten van GroenDichterbij.