Hoe gebruik je de lege kantine van de schaatsclub in Lochem als filmhuis? Gewoon, door er fitness apparaten neer te zetten en heel veel stoelen in de wachtruimte. Ondertussen draaien we films want een beetje fitness studio is vergeven van flatscreens en projectschermen. Zo denkt Willem Stortelder tegemoet te komen aan de bestemming Sport en Recreatie die nu op het terrein en gebouw zit. Creatief, anders denken en doen, spelen met wet- en regelgeving, het zijn de manieren om met de formele juridische wereld van de overheid om te gaan als initiatiefnemer.
Uit ons onderzoek naar burgerinitiatieven en aansprakelijkheid, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, blijkt dat niet aansprakelijkheid zelf maar de wolk van juridische regels waar de gemeente mee aan komt belemmerend zijn voor initiatiefnemers. Zoals bij Willem Stortelder die een list moest bedenken omdat het bestemmingsplan zijn burgerinitiatief in de weg stond, ook als het om een tijdelijke functie gaat (vanwege zogeheten planologisch relevant gebruik).
Of zoals bij het Lachende Paard in Utrecht, een prachtig burgerinitiatief dat al sinds 2005 draait en uiteindelijk aan het juridisch geregel moest geloven om geen onverantwoorde risico’s te lopen, voor henzelf, voor de dieren en voor de vele bezoekers. Natuurlijk eerst met een bordje Betreden op Eigen Risico, maar daarna met afspraken, huisregels en verzekeringen. De initiatiefnemer had er weinig zin in, omdat al dat geregel alleen maar tijd kost en hem afhoudt van zijn eigenlijke werk – de bijzondere ontmoetingsplek in de lucht houden.
.jpg&container=blogger&gadget=a&rewriteMime=image%2F*)
Afspraken maken met elkaar als je aan de slag gaat met je initiatief is belangrijk. In Nieuw Amsterdam #1 (Pakhuis de Zwijger, september 2013) schrijft Joachim Meerkerk over Moes32, de tijdelijke groentetuin in IJburg. De betrokken ambtenaar suggereerde om zo min mogelijk mee te gaan in het juridisch geregel maar zelf onderling afspraken te maken en elkaar daaraan te houden. Joachim Meerkerk constateert dat er op Moes32 een heuse aanspreekcultuur is ontstaan, die voorkomt dat zaken misgaan. Geen contracten, geen vergunningen, de gemeente gedoogt het tijdelijke initiatief dat op grond van een projectontwikkelaar plaats vindt (die het natuurlijk wel goed vindt).
Toch een heel andere houding dan die van de gemeente Utrecht, waar de bewoners van de buurtmoestuin in Terwijde, Leidscherijn worden verplicht om een stichting of vereniging te worden om vervolgens de ingewikkelde bruikleenovereenkomst aan te gaan. En dat vinden zij helemaal niet nodig, zij willen graag tomaten en groente kweken op dat stukje braakliggend grond. Er wordt de komende jaren toch niet gebouwd, dus waarom zo moeilijk doen, met contracten en statuten en zo.
Creatief met de wereld van wetten en regels omgaan betekent ook die juridische zaken anders benaderen. Het helpt dan om je te laten inspireren door kunst en kunstenaars. Neem bijvoorbeeld de situatie rondom speeltoestellen. Niet alleen is de gemeente risico-aansprakelijk bij schade omdat die meestal de grondeigenaar is en de toestellen “aard- en nagelvast” zitten, ook heerst hier de beruchte WAS, soms attractiebesluit genoemd, die door de gemeente uitgevoerd en gehandhaafd moet worden. Tenzij het plotsklaps niet om een speeltoestel gaat, maar om een kunstwerk. Nu zijn er diverse kunstwerken waar je op of om kan spelen, zoals het kunstwerk De Merel en de Bijeneter, Enschede, dat ik in een eerdere blog noemde, en het Feestaardvarken dat Burger’s Zoo geschonken heeft aan de gemeente Arnhem. Maarten Bosman schrijft er over in zijn blog met aandacht voor juridische en technische vraagstukken.
Toen ik nog in Enschede werkte als stadsdeelmanager bedachten we de wipkippenren, de plek waar alle afgeschreven wipkip speeltoestellen heen gebracht worden en die daarna als kunstwerk verder gebruikt worden. Bouw je wipkip om tot kunstwerk, dat was ons idee toen. En eigenlijk vind ik dat nog steeds. Je kunt accepteren dat er zoiets als speeltoestellen zijn en dat die moeten voldoen aan de wet- en regelgeving, alles voor de veiligheid van de kinderen ten slotte. Maar je kunt ook de speeltoestellen “kraken” en verbouwen tot kunstwerken, zodat spelen, cultuur en recreatie samen gaan. Doe het samen met wat kunstenaars en doe het tijdelijk. Maak er een landelijk evenement van, dat in iedere buurt plaats vindt.
Oh nee, wacht even, dan heb je een vergunning nodig met voorschriften die ook nog geld kost. En er kan bezwaar gemaakt tegen worden door andere burgers. Beter is: Maak er een nationale betoging waar in iedere gemeente mensen aan mee doen. Slogan: “Wij eisen het recht op creatief spelen en daarom verbouwen we de speeltoestellen!” Hoef je alleen te melden, geen vergunning nodig, kost geen geld en kan geen bezwaar tegen gemaakt worden. Je moet wel blijven lopen want een betoging gaat van A naar B….