Anna Minton beschrijft in haar boek “Ground Control. Fear and happiness in the twenty-first-century city” hoe het Pathfinder programma Engeland veranderd heeft. De bedenker van Pathfinder is Brendan Nevin (University of Birmingham) die onderzocht heeft hoe de Engelse woningmarkt van vraag en aanbod zich ontwikkelde, na de huizenmarkt crisis van de jaren negentig. Nevin zag dat vooral de wijken rondom de centrumgebieden zich niet of nauwelijks herstelden, terwijl de potentie van dergelijke gebieden enorm is. Er is volgens Nevin dan ook sprake van marktfalen.
Het Pathfinder programma is opgezet om gericht (maar uiteindelijk toch grootschalige) sloop- en nieuwbouw mogelijk te maken in deze “inner-core” van de getroffen steden. Waarom? Om zo ruimte en woonarrangementen voor hoge en middeninkomens mogelijk te maken, de doelgroepen die de grootste suburbane drang hebben. Bekeken vanuit de Engelse woningmarkt zijn zij de meest geschikte groep mensen om marktfalen teniet te doen, en om de economische kracht van de steden te versterken.
Ik was in 2006 in Birmingham en ben door Quaye Botchway van Ecotec Research & Consulting een dag of drie daar rondgeleid. “Slum clearance” vond op grote schaal plaats, en uitte zich in dichtgetimmerde woningen en lege straten. In de wijken die we bezochten woonden nog steeds mensen en ik herinner mij nog goed een diep gevoel van treurnis om de achtergebleven bewoners die tussen verlaten woningen moeten wonen. Iets dat ik nu ook mee maak als ik in buurten kom met bevolkingskrimp.
Anna Minton heeft de Pathfinder gebieden ook bezocht en schetst een zeer kritisch beeld. Bewoners van de zogenoemde “slums” herkennen zich niet in het beeld van achterstandswijk, ze zijn gehecht aan hun (eigen) woning en willen niet verhuizen. Gemeente, projectontwikkelaars en investeerders vinden echter dat het vooral de fysieke staat van woningen en woonomgeving is, die opwaardering van de wijken in de weg staat. Minton beschrijft de schrijnende situatie van inwoners en hun conflicten met het Pathfinder programma, wat nog treuriger is dan wat ik in Birmingham zag in 2006.
Marktfalen speelt ook een belangrijke rol in de huidige aanpak van de krimpgebieden. “Low demand” en leegstand, huurwoningen die niet meer te verhuren zijn, de grote demografische veranderingen zorgen voor onrust bij woningcorporaties, beleggers in vastgoed en eigenaar-bewoners. Het valt mij op dat de “oplossingen” vooral gekozen worden om de woningmarkt te versterken. “Eerst moet de spanning op de woningmarkt weer terug komen” vindt een woningcorporatie met bezit in Hoensbroek Heerlen. Dus sloop, van woningen die het slecht (gaan) doen in de (toekomstige) woningmarkt. Meer kwaliteit in de woonomgeving. Ook het beperkt terugbouwen van nieuwe woningen voor nog aan te trekken doelgroepen is onderdeel van de aanpak in krimpgebieden. Fysieke maatregelen voor de vastgoedmarkt. Maar krimp gaat volgens mij niet over een falende markt, maar over een kleiner wordende markt.
Ondertussen blijven er ook gewoon mensen in de krimpgebieden. Zij wonen en leven er, worden er oud en groeien er op. Ze zijn gehecht aan hun buurt of straatje. Ook aan de buren, maar jammer genoeg verhuizen er zoveel. Volgens mij gaat het om deze mensen, als we het hebben over de gevolgen van krimp. Misschien hebben we een Anna Minton nodig om te voorkomen dat we Pathfinder programma’s in onze krimpgebieden opgedrongen krijgen.