Wat doe je als je beheerder Openbare Verlichting bent bij een gemeente en je wilt in je werk iets doen met bewonersparticipatie? Dan pak je de handleiding ‘Participatie & Openbare Verlichting’ (2020) van OVLNL en Licht en Donker Advies erbij. Zo simpel is het.
Deze praktische handleiding helpt je echt om een goed en gedegen participatietraject rond openbare verlichting op te zetten en uit te voeren. Daarbij merk je dat bewonersparticipatie in principe niet moeilijk of ingewikkeld hoeft te zijn. De auteurs Beatrijs Oerlemans en Daaf de Kok van Licht en Donker Advies bieden een heel overzichtelijke aanpak van bewonersparticipatie bij openbare verlichtingsprojecten.
praktische handleiding
overzichtelijk
De handleiding bestaat uit 3 delen: deel A is de basisinformatie bewonersparticipatie, deel B zijn de openbare verlichtingsprojecten van 12 OVL gemeenten, en deel C ten slotte bevat enorm handige tools, zoals een afwegingskader en een vinklijst. Het boek begint met een begrippenlijst, die belangrijk is voor iedereen die voor het eerst met het vakgebied Openbare Verlichting te maken heeft. Een korte publicatielijst met links en een helder colofon sluit het boek af.
afwegingskader
Als participatieprofessional ben ik natuurlijk erg geïnteresseerd in deel A: basisinformatie participatie. Maar voordat ik daar aan begin, verwijzen de auteurs mij eerst naar het afwegingskader participatie in deel C. Want waarom een heel interactief participatiecircus opzetten bij een openbare verlichtingsproject, als blijkt dat het vooral gaat om goed informeren? Of misschien is er in het project geen tijd om een goed participatietraject te doen, of is er geen budget opgenomen of zijn alle besluiten al genomen. Door vooraf de afwegingstoets te doen, voorkom je misverstanden en verkeerde verwachtingen.
impact analyse
Onderdeel van de afweging is de vraag wat de impact is van jouw project op de leefomgeving en op de bewoners. “Hoe groot is het effect op de leefomgeving?” Maar ook: “Hoeveel personen ondervinden de gevolgen ervan?” Of: “Is de mening of specifieke kennis en ervaring van de inwoners/gebruikers belangrijk voor de gemeente om een optimaal resultaat te behalen?” En: “Is er een voorgeschiedenis die maakt dat het onderwerp gevoelig ligt?” Door expliciet vooraf je te verdiepen in de impact van je OVL project, krijg je meteen inzicht in de vraag waarom bewonersparticipatie hierbij belangrijk is en hoe het participatietraject kan verlopen.
basisinformatie participatie
In deel A lees je van alles over bewonersparticipatie, met steeds het perspectief van de openbare verlichting. De gebruiker centraal, dat is steeds vaker het uitgangspunt in de OVL-wereld. Omdat het over openbare verlichting gaat, maken de auteurs onderscheid tussen participatie van bewoners en van gebruikers.
De handleiding gebruikt de 5 vormen van participatie: informeren, adviseren, beslissen, samenwerken en initiatief nemen. Bij ieder vorm horen specifieke acties, werkvormen en communicatie instrumenten. Omdat een openbare verlichtingsproject 4 verschillende fasen kent, van visievorming en planfase, naar uitvoering, gebruiks- en beheerfase naar toetsing en monitoring, helpt het enorm om per projectfase te lezen welke participatievormen de voorkeur hebben. Ook zaken als de visie van de gemeente op bewonersparticipatie en de schaalgrootte en impact van het project zijn belangrijk.
licht beleving
Ook de keuze van de communicatietools komt aan de orde, waarbij de auteurs de tip meegeven om een communicatieplan te maken bij je participatietraject. Juist openbare verlichting leent zich om bewoners en gebruikers de resultaten van het project te laten beleven, ook met de nieuwste online visuele instrumenten. In de praktijkvoorbeelden van deel B komt dit visuele aspect een aantal keer terug. Handig om te gebruiken!
Bereik je doelgroep!
Erg sterk is het hoofdstukje ‘Bereik je doelgroep’, met de bekende participatie paradox. Aan het begin van het project is er vaak veel ruimte voor de inbreng van de samenleving, maar zijn er weinig mensen bereid om te participeren. Terwijl de situatie omgekeerd is aan het eind van het project: er is volop belangstelling vanuit de wijk of buurt, maar is er nauwelijks meer ruimte om te participeren.
De handleiding erkent deze paradox en adviseert om je participatietraject met ‘maximale inzet’ te gaan doen. In feite zeggen de auteurs: doe het goed of doe het niet. Bewonersparticipatie op z’n Jantje van Leidens werkt niet en werkt tegen je. Dat is uit mijn hart gegrepen.
Leren van je collega's
Deel B praktijkvoorbeelden openbare verlichting bestaat uit de informatie van 12 gemeenten. Zij hebben in OVL NL verband gewerkt om voor iedere projectfase duidelijke en leerzame eigen projecten te beschrijven. Je kunt ten slotte het beste leren van je collega’s. Het is een kleurrijk palet van voorbeelden geworden met veel tips en tops, maar ook met kritisch terugkijken wat beter gedaan had kunnen worden. Hier wordt echt wat toegevoegd voor de lezer.
waarom je deze handleiding moet lezen en gebruiken?
Ik ben enthousiast over dit boek ‘Participatie & Openbare Verlichting’. Ik sluit af met 3 redenen waarom je deze handleiding moet lezen en gebruiken en 1 tip.
1. Ga je bewonersparticipatie bij OVL doen? Zorg vooraf voor een goede voorbereiding.
Als er één ding met hoofdletter overgebracht wordt in de handleiding, dan is het wel dat participatie alleen werkt als je de moeite neemt om je goed voor te bereiden. Dat begint met het afwegingskader wel of geen participatie in deel C, maar ook in deel A lees je het voortdurend. Mijn conclusie is: ook in de wereld van openbare verlichting is bewonersparticipatie prima te doen, mits je je vooraf goed voorbereid. Maak een plan, doe een analyse van de actoren, denk na over de impact, kies de juiste communicatie instrumenten. Doe het vooraf!
2. Door tabellen en schema’s te gebruiken, leer je meer als lezer.
De auteurs hebben volop gebruik gemaakt van handige en overzichtelijke schema’s en tabellen. Zo kan het onderwerp uit de hoofdtekst goed worden toegelicht. Als lezer maak je zo iedere keer de verbinding tussen de wereld van bewonersparticipatie en die van de openbare verlichting. Erg handig om voor jou de beste informatie uit het boek te halen. Ook in deel B over de praktijkvoorbeelden wordt door het gebruik van steeds dezelfde overzichten de informatie beter overgebracht. Oh, en de tekeningen helpen natuurlijk ook daarbij.
3. Hoe ga je om met initiatieven vanuit de samenleving? Het begint met deze handleiding.
Openbare verlichting is zoals heel veel beleidsterreinen is allang niet meer uitsluitend van de overheid. Bewoners, ondernemers en gebruikers komen steeds vaker met eigen initiatieven, wensen en behoeften. Dit boek biedt beheerders, beleidsadviseurs en communicatie mensen een eerste houvast hoe om te gaan met deze nieuwe OVL initiatieven.
mijn tip
Voor iedereen die vindt dat participeren betekent dat er zoveel mogelijk mensen meedoen, lees dan het onderdeel ‘Bereik je doelgroep’. Want “de essentie is niet dat iedereen participeert, maar dat iedereen de kans krijgt om te participeren”. Een geslaagd participatietraject betekent dat de juiste mensen aan tafel zijn, dat betrokken mensen meedoen. Daar moet je inzet op gericht zijn.
Mijn tip is dat ‘de kans krijgen om te participeren’ een extra inspanning vraagt van jou en je collega’s. Stel jezelf de vraag: wat moet ik doen om de doelgroep, die volgens mijn impactanalyse het meest te maken heeft met mijn OVL project, echt mee te laten doen? Als je dat weet te bereiken, dan is je participatietraject echt geslaagd.