In Merselo werken inwoners, gemeente en aannemers samen aan de herinrichting van de straat Grootdorp. Gemeente Venray is sinds kort gestart met zelfsturing en het project Grootdorp Merselo is het eerste zelfsturingsplan dat gefaciliteerd wordt met gemeentelijk budget. Mits het dorp zelf ook bijdraagt, in de planvorming, met draagvlak, met eigen middelen en in de uitvoering. Zelfwerkzaamheid van burgers, daar is het Venray om te doen. En dat valt in goede aarde, zo blijkt in Merselo.
Voor Theo Zegers, de voorzitter van de dorpsraad Merselo, is zelfwerkzaamheid echter niet nieuw. Toen Theo nog voorzitter was van de voetbalvereniging werd het het beheer van het sportpark al uitgevoerd door de verenigingen zelf. In 2000 is het sportpark verder geprivatiseerd, met overdracht van het beheerbudget. De kantine is toen in erfpacht uitgegeven. De voetbalvereniging als grootste gebruiker nam het initiatief genomen om het geld bij elkaar te halen en afspraken te maken met de verschillende gebruikers. “We maakten 2 A4-tjes met afspraken. Om het nieuwe gebouw te realiseren hebben we zelf een aannemer gezocht die de ruwbouw deed.” Zelf voerden zij 4000 uur vrijwilligerswerk uit, waarbij voor de vrijwilligers een CAR verzekering afsloten werd. Elk vrijwilligersuur werd met €10, – gewaardeerd, want, zegt Zegers: “dat was nodig voor eventuele controles door de fiscus en de btw verrekening. Dus over zelfsturing? We deden natuurlijk van alles zelf al als samenleving.”
Voor de herinrichting van de straat Grootdorp komt echter iets meer kijken. De gemeente is juridisch eigenaar van de weg en door wetgeving ook wegbeheerder. Zij geeft niet zomaar de aanleg van een straat uit handen, ook vanwege kwesties als aansprakelijkheid. Ook het gemeentelijk aanbestedingstraject moet gevolgd worden, want het gaat om veel gemeentelijk geld. Hoe kan het aanbod van de inwoners van Merselo dan gebruikt worden om de straat opnieuw vorm te geven? Wat vindt de dorpsraad zelf dat zij kunnen bieden aan zelfwerkzaamheden? Hoe waardeert de gemeente dit?
Zegers vindt dat je wel een beetje slim het werk moet inschatten en dat je je eigen grenzen goed moet kennen. “Wij hebben vooraf besproken welke zelfwerkzaamheden ook echt door het dorp uitgevoerd konden worden. Dus de groenstructuur wel, de aanleg van wegen niet. Maar ook het beheer na oplevering gaan we niet doen, want we hebben er domweg niet de capaciteit voor.” In het oorspronkelijke zelfsturingsplan stond ook dat inwoners helpen met het opbreken en wegslopen van wegdelen, maar dat bleek vooral veel uren te zijn, terwijl het machinaal ook prima gedaan kon worden.
Na aanbesteding van het werk, waarbij de aannemer gekozen is die ook een goed samenwerkingsplan met de bewoners had, is er vanuit de dorpsraad een aparte werkgroep opgezet. De mensen in de werkgroep nemen deel aan de diverse bouwvergaderingen en hebben zo grote invloed hoe de werkzaamheden uitgevoerd worden. Maar zij sturen de aannemer niet zelf aan, de directievoering ligt bij de gemeente. Tijdens een bouwvergadering blijkt dat de gemeentelijk projectleider het aannemerswerk en het bewonerswerk goed gescheiden houdt. Anders is het voor hem onmogelijk om de aannemer te controleren en het werk goed (volgens kwaliteitseisen en veiligheidsoverwegingen) opgeleverd te krijgen.
Maar dat geldt ook voor de zelfwerkzaamheden van de inwoners. Het blijkt ook een hele klus te zijn om de twee soorten werkzaamheden goed op elkaar afgestemd te krijgen. Bewoners werken ook in het weekend of in de namiddag, niet precies de momenten dat professionals aan de slag zijn. Overigens is de herinrichting nog maar net gestart. Sven Niewerth (procesbegeleider) en John Drabbel (projectleider) vinden het jammer dat we nog nauwelijks iets kunnen zien van de zelfwerkzaamheden van het dorp. Want niet alleen de aannemer heeft twee maanden winterstop, ook de bewoners dachten dat er niet gewerkt kon worden. Alleen de calamiteitenploeg van de aannemer gebruikt deze zachte maanden om de inritten van de bewoners te straten.
Zelfsturing is voor de gemeente voorwaarden scheppen dat inwoners ook echt zelf de verantwoordelijkheden nemen bij het realiseren van projecten uit de dorpsontwikkelingsplannen. “Weet je wat bijzonder is?” vraagt Theo Zegers. “Dat we als werkgroep plotsklaps ook alle bewonerscontacten kregen en zelf merkten dat onze inwoners zoveel minder op de hoogte zijn van wat er allemaal gaat gebeuren dan wijzelf zijn. Wij hebben de hele impact van het werk ook niet overzien en daardoor wat gemakkelijk zaken voor ‘normaal’ en ‘wel bekend’ aangenomen.” Maar daardoor hebben de betrokkenen wel alle persoonlijke aandacht gekregen en dat was ook prima. Gemeente, dorpsraad en aannemer verwachten voor de zomer klaar te zijn met de herinrichting.
In Straatbeeld 2014-1 verschijnt een uitgebreid artikel over het zelfsturingsplan Grootdorp Merselo. Ook tijdens de Week van de Openbare Ruimte (7 t/m 11 april te Putten) wordt op maandag 7 april tijdens de Participatiekamer het debat gevoerd over zelfwerkzaamheid bij infrastructurele projecten, met als voorbeeld Venray.